Το νομικό πλαίσιο
Η κατασκευή των εγκαταστάσεων φ. αερίου διέπεται από τον Τεχνικό Κανονισμό (ΦΕΚ 976β/28-3-2012) για πίεση λειτουργίας εως και 500mbar (που αφορά την πλειοψηφία εγκαταστάσεων) και προϋποθέτει την ανάθεση μελέτης και επίβλεψης σε ηλεκτρολόγο/μηχανολόγο/ναυπηγό μηχανικό και τη θεώρηση αυτής από την αρμόδια ΕΠΑ. Οι εγκαταστάσεις φυσικού αερίου είναι γενικά ιδιαίτερα ασφαλείς, καθώς τροφοδοτούνται με χαμηλή πίεση, δεν γίνεται αποθήκευση και υπόκεινται σε εξωτερικό έλεγχο πριν την λειτουργία (σε αντίθεση με την κατασκευή των συστημάτων στερεών ή υγρών καυσίμων). Ως προς τις τεχνολογίες χρήσης του φυσικού αερίου στην οικιακή χρήση, έχει επικρατήσει γενικά η χρήση επίτοιχων λεβήτων (ατομική θέρμανση) ή κεντρικών λεβήτων, ενώ δεν αποκλείονται εξειδικευμένες λύσεις (κλιματισμός, συμπαραγωγή).
Η τάση των καταναλωτών
Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μια αύξηση στην προτίμηση λεβήτων τεχνολογίας συμπυκνωσης (ή ανώτερης θερμογόνου δύναμης) με β. απόδοσης ως 110%, με λειτουργία που βασίζεται στην αξιοποίηση της λανθάνουσας θερμότητας (ενέργειας) συμπύκνωσης των υδρατμών στα καυσαέρια. Έτσι προσφέρουν μια αύξηση απόδοσης περίπου 10-12% σε σχέση με συμβατικούς λέβητες, η οποία εξαρτάται από το υπόλοιπο σύστημα θέρμανσης. Για να είναι εφικτή η συμπύκνωση υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις, καθώς απαιτείται χαμηλή θερμοκρασία νερού επιστροφής ώστε να μειωθεί η θερμοκρασία καυσαερίων χαμηλότερα από το σημείο δρόσου: σε αυτές τις περιπτώσεις επιβάλλεται η ύπαρξη κατάλληλων τερματικών μονάδών (π.χ ενδοδαπέδια ή Fan coil ή υπερδιαστασιολογημένα θερμαντικά σώματα) ή/και με ένα σύστημα θερμοκρασιακής αντιστάθμισης, στοιχεία που μπορούν να εξασφαλίζουν την επιστροφή νερού χαμηλής θερμοκρασίας. Σε περιπτώσεις αυξημένων ενεργειακών αναγκών, ενδείκνυται η επιλογή λεβήτων συμπύκνωσης μαζί με κατάλληλες τερματικές μονάδες γιατί οδηγούν σε σημαντικά οφέλη.
Ελλείψεις και προβλήματα στις εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, ιδιώς με το πέρας του χρόνου
Η σημασία των ελέγχων και της επίβλεψης κατά την κατασκευή των εγκαταστάσεων αερίων καυσίμων έχει παραγκωνιστεί και απαξιωθεί και αυτό στο βωμό της απλοποίησης και της οικονομίας. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που όσο και αν μπορεί να μην είναι απόλυτη, εκφράζει σε σημαντικό βαθμό τι έχει συμβεί και συγχρονως τεκμηριώνεται από συχνά αρνητικά αποτελέσματα (αυξημένη κατανάλωση, επικίνδυνη λειτουργία και αρκετά ατυχήματα). Στην περίπτωση του φυσικού αερίου, εχουν υπάρξει αποκλίσεις από τη νομοθεσία (π.χ. συγκεκριμένες εταιρείες παροχής αερίου στο παρελθόν έχουν επιτρέψει την παράκαμψη του στάδιου θεώρησης της μελέτης στην πλειοψηφία των εγκαταστάσεων, επιτρέποντας εξ'αρχής την κατασκευή να προηγείται της εκπόνησης μελέτης). Η απλοποίηση των διαδικασιών ίσως αρχικά να φαίνεται ότι εξυπηρετεί τον καταναλωτή γιατί συντομεύει (τουλάχιστον έτσι φαίνεται) το χρόνο σύνδεσης κατά το γραφειοκρατικό στάδιο θεώρησης της μελέτης και μειώνει το κόστος γιατί ουσιαστικά παρακάπτεται ο ρόλος του μελετητή (που συμβιβάζεται τελικά σε έναν ανύπαρκτο ρόλο). Συγχρόνως όμως παρακάμπτεται ο ρόλος του επιβλέποντα μηχανικού και ενός ουσιαστικά υπεύθυνου με ολέθριες συνέπειες για την ποιότητα των εγκαταστάσεων. Σχετική πολυετής έρευνα μέσω των επανελέγχων στεγανότητας πελατών μας, καταδεικνύει ότι τουλάχιστον 5% των εγκαταστάσεων φυσικού αερίου στη Θεσσαλονίκη παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα όπως π.χ διαρροή εκ κατασκευής που δεν έχει εντοπιστεί εξ ' αρχής (γιατί ενδεχομένως δεν έγιναν ποτέ οι προβλεπόμενοι πνευματικοί έλεγχοι και δεν υπήρξε ουσιαστική επίβλεψη). Συγχρόνως οι περισσότερες εγκαταστάσεις παραμένουν ασυντήρητες είτε πλημελώς συντηρημένες.
Τελικά ο ανταγωνισμός δεν οφελεί ιδίως όταν δεν υπάρχει ένα ουσιαστικός ελεγκτικός μηχανισμός. Μάλιστα, όταν πρόκειται για ένα μονοπωλιακά διατιθέμενο αγαθό, όπως το φυσικό αέριο, είναι προφανές ότι η αγορά της κάθε περιοχής θα ελέγχεται και επηρέαζεται από συγκεκριμένα συμφέροντα σε παράνομο και παράτυπο βαθμό. Δυστυχώς η μονοπωλιακή παραχώρηση του φυσικού αερίου έχει και αυτή το κόστος της πέρα από τα σημαντικά οφέλη. Μια άλλη πρωτοτυπία της ύπαρξης και κυριαρχίας αθέμιτου ανταγωνισμού είναι το γεγονός ότι άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο κατασκευάζει τις εγκαταστάσεις και τελικά διαφοτερικό αυτό που βεβαιώνει το καλό της εκτέλεσης αυτών. Αυτή η ανωμαλία συμβαίνει γιατί ο κάθε καταναλωτής στη διαδικασία εξεύρεσης της βέλτισης λύσης, ζητά μια ολοκληρωμένη λύση που αποτελείται από αντικρουόμενες κατά ένα βαθμό υπηρεσίες και υλικά και εμπιστεύεται εργολάβους κατασκευής οι οποίοι δεν είναι αδειούχοι εγκαταστάτες.
Συγκεκριμένα καταναλωτής αναζητά:
- Τις υπηρεσίες ενός μηχανικού - επιβλέποντα- συμβούλου που θα διαπιστώσει το ορθό της εγκατάστασης. Αυτόν θα έπρεπε να του αναθέσει ξεχωριστά και να τον αμοίψει απευθείας καθώς διαφυλάττει τα συμφέροντα του καταναλωτή.
- Τις υπηρεσίες ενός τεχνικού - αδειούχου υδραυλικού που θα κατασκευάσει την εγκατάσταση.
- Τα προιόντα ενός προμηθευτή.
- Έναν εγκαταστάτη καύσης - τεχνικό λέβητων στην κοινή ελληνική.
Όταν υπάρχει οικονομικός συσχετισμός μεταξύ των άνω (π.χ χρηματοδοτεί ο ένας το άλλον) είναι προφανές ότι ο ρόλο του μηχανικού θα έχει υποβιβαστεί και δεν θα μπορεί να λειτουργεί σωστά όπως θα έπρεπε.
Δυστυχώς ο καταναλωτής θεωρεί δεδομένη την παροχή καλής ποιότητας υπηρεσιών και πιστεύει συχνά ότί είναι ζήτημα τιμής και διαφορετικών επιλογών, ενώ πραγματικά τίθεται
σε δεύτερη μοίρα ο έλεγχος από έναν μηχανικό και η παροχής καλών και ποιοτικών υπηρεσιών.
Δυστυχώς αυτό το μοντέλο δεν εξυπηρετεί την καλή εκτέλεση μιας εγκατάστασης και την μείωση της επικινδυνότητας.
Αυτό συμβαίνει καθώς συχνά αναρμόδιοι και μη αδειούχοι αναλαμβάνουν εργασίες που απαιτούν εξειδικευμένο και αδειοδοτημένο προσωπικό.
Ως γνωστόν η επικινδυνότητα συνδέεται με την έκθεση και την τρωτότητα σε παράγοντες/πηγές κινδύνου. Τέτοιοι παράγοντες εντοπίζονται στην απαγωγή καυσαερίων απ'ο τις συσκευές αερίου και γενικότερα στη διαχείριση αυτών παρά στη μεταφορά καυσίμου ή τη λειτουργία μιας συσκευής (χωρίς αυτό να είναι ο κανόνας). Σημαντικοί άλλοι παράγοντες σχετίζονται με την ηλεκτρολογική σύνδεση της συσκευής.
Ο παραπάνω κανόνας ανατρέπεται όσο αυξάνεται η πίεση λειτουργίας μιας εγκατάστασης ή η παλαιότητα μιας συσκευής και ισχύει μόνο για το φυσικό αέριο.
Στην περίπτωση του προπανίου οι παραπάνω κίνδυνοι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί λόγω της αποθήκευσης του .